Czy przestrzeń publiczna, jaką jest galeria handlowa, może być przyjazna dla osób ze spektrum autyzmu? Jak ją oswoić, by stała się bardziej komfortowa? Czy w ogóle jest to możliwe? Z badań, przeprowadzonych na początku 2019 roku przez Fundację JiM wynika, że aż 53% osób autystycznych wskazało centra handlowe jako sprawiające najwięcej trudności i najmniej przyjazne. Jednak Galeria Katowicka udowadnia, że nie musi tak być, wdrażając – jako pierwsze polskie centrum handlowe – kompleksowy program bycia przyjazną osobom ze spektrum autyzmu – „Katowicka dla Autyzmu”.
Podjęte działania mają na celu zapewnienie osobom autystycznym komfortowej i bezpiecznej w użytkowaniu przestrzeni. Wszystkie udogodnienia przygotowano we współpracy z partnerem merytorycznym, Regionalnym Ośrodkiem Metodyczno-Edukacyjnym Metis w Katowicach. Dopełnieniem przygotowanych już wcześniej udogodnień jest pierwsza w Polsce produkcja VR, która pozwoli maksymalnie przybliżyć optykę osób z autyzmem.
Premiera filmu pt. „Jedno centrum – wiele optyk” odbyła się 17 kwietnia 2019 roku. Wykorzystana w projekcie nowoczesna technika, dająca trójwymiarowy obraz przestrzeni, umożliwia oglądającym maksymalną koneksję z perspektywą osób autystycznych. Dotychczas, dla „zwykłych ludzi”, wrażenia osób ze spektrum autyzmu stanowiły zagadkę, teraz każdy, choć w niewielkim stopniu, może je usłyszeć, zobaczyć i doświadczyć. Dzięki nagraniu VR, oglądający mają możliwość spojrzenia na galerię handlową oczami nastolatka ze spektrum, bombardowanego różnorodnymi bodźcami – m.in. światłem czy kakofonią dźwięków. Myślą przewodnią, która towarzyszyła powstaniu filmu, jest zrozumienie i akceptacja zwykle nieoczywistych dla otoczenia reakcji osób autystycznych, wynikających z przeciążenia bodźcami, poprzez ich osobiste doświadczenie.
– Film „Jedno centrum – wiele optyk” to jeden z elementów kompleksowych działań realizowanych przez Galerię Katowicką. Odbiorcy materiału mogą sprawdzić, jakie wrażenia towarzyszą osobom z zaburzeniami ze spektrum autyzmu podczas wizyty w miejscu publicznym. Nie tylko centra handlowe, ale również inne ogólnodostępne przestrzenie dostarczają ponadprzeciętnej ilości bodźców, z którymi nie wszyscy radzą sobie w równy sposób. Galeria Katowicka, jako pierwsza, wprowadziła konkretny, wieloaspektowy system udogodnień. W filmie pokazano także, jakim celom służy utworzony w Galerii Katowickiej Pokój Wyciszenia. Obejrzenie filmu to okazja do „wejścia w świat” osoby ze spektrum i doświadczenia go wszystkimi zmysłami. Pozwoli to na zrozumienie tych osób, a dzięki temu na ich akceptację – mówi Katarzyna Niemotko z Regionalnego Ośrodka Metodyczno-Edukacyjnego Metis w Katowicach.
Co jeszcze funkcjonuje w ramach programu „Katowicka dla Autyzmu”? Jesienią 2018 roku w Galerii otwarty został Pokój Wyciszenia – pierwszy tego typu punkt, uruchomiony w polskim centrum handlowym. Średnio korzysta z niego kilkanaście osób miesięcznie. Przygotowano go z myślą o klientach, w tym tych najmłodszych, którzy podczas wizyty w galerii potrzebują chwilowego odreagowania napięcia, wyciszenia, odcięcia się od różnorodnych bodźców. Jak wskazują badania Fundacji JiM, ponad 94% rodziców dzieci ze spektrum autyzmu potwierdziło, że ich dzieci wykazują trudne zachowania. Poproszeni o wskazanie, w jakich miejscach publicznych dochodzi do nich, jako pierwsze podali sklepy (48%), na drugim – (47%) centra handlowe*.
Zarządca Galerii podjął także inne działania. Pracownicy biura administracji, ochrony obiektu oraz chętni najemcy zostali przeszkoleni przez konsultanta z ROM-E Metis w zakresie rozpoznania i odpowiedniego reagowania na zachowania osób ze spektrum autyzmu. Prawie 80 najemców Galerii Katowickiej włączyło się do akcji, deklarując – w razie potrzeby – wyciszenie muzyki lub zmniejszenie oświetlenia w swoim lokalu na prośbę wchodzącego klienta. Lokale te zostały oznakowane specjalnymi naklejkami. Kolejnym krokiem było wprowadzenie tzw. „cichych godzin”. Po raz pierwszy, 2 kwietnia, muzyka i reklamy na pasażach handlowych zostały wyłączone w godzinach 9:00 – 11:00. „Ciche godziny” docelowo obowiązywać będą w każdą sobotę, w godzinach 9:00 – 11:00 – w tym czasie w tzw. częściach wspólnych nie będzie słychać reklam i muzyki.
Transformacji została poddana także aplikacja mobilna Centrum, którą zaktualizowano o moduł nawigacji personalnej, wskazujący najkrótszą drogę do Pokoju Wyciszenia oraz do lokali tych najemców, którzy włączyli się do akcji.
– Wielokrotnie pokazaliśmy, że potrafimy przełamywać bariery i wytyczać nowe kierunki działań. Zależy nam, aby swobodnie mógł czuć się u nas każdy klient, również osoby i rodziny z dziećmi ze spektrum autyzmu. Chcemy ułatwić im pobyt w Galerii Katowickiej, czyniąc go bardziej komfortowym, a przy okazji kreować odpowiedzialne postawy. Nasze pionierskie przedsięwzięcie stało się inspiracją dla innych obiektów zarządzanych przez APSYS Polska w całym kraju. Już niedługo, na wzór Galerii Katowickiej, zacznie powstawać więcej miejsc przyjaznych osobom z obniżoną sprawnością funkcjonowania w społeczeństwie – mówi Joanna Bagińska, Dyrektor Galerii Katowickiej. I dodaje: Jak wynika z badań, wśród najczęstszych propozycji, mającym ułatwić osobom z ASD pobyt w przestrzeni publicznej, wymieniane były: szkolenia dla osób, które mają styczność z osobami z ASD (85%), redukcja bodźców (72%), tzw. „ciche godziny” (58%), usprawnienia architektoniczne (17%) – wszystkie je zrealizowaliśmy, a nawet poszliśmy kilka kroków dalej.
