Najwyższa Izba Kontroli sprawdziła, jak Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Katowicach pomagał w usamodzielnieniu się osób pełnoletnich znajdujących się w tzw. pieczy zastępczej, czyli w rodzinach zastępczych i placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Wyniki kontroli wypadły pozytywnie dla katowickiej jednostki. Choć z przyczyn niezależnych od MOPS-u, nie wszystkim udało się pomoc. – Występowały bowiem przypadki odstąpienia od procesu usamodzielnienia się oraz bezrobocia wśród wychowanków. Ponadto znaczny odsetek wychowanków po zakończeniu procesu usamodzielniania nadal korzystał ze świadczeń pomocy społecznej – piszą kontrolerzy NIK.
Pierwszym i podstawowym problemem jest brak mieszkań dla osób usamodzielniających się. W 2014 roku załatwiono wnioski o przydział mieszkań z 2011 roku. – Pomimo, że Miasto nie dysponowało wystarczającą bazą mieszkaniową, Dyrektor MOPS wystąpiła do Prezydenta Miasta o uruchomienie mieszkań chronionych dopiero w lutym 2014 r. Usamodzielnianym wychowankom udostępniono miejsca w Noclegowni dla Bezdomnych i w Hotelu Pomocy Społecznej, co w ocenie NIK nie stanowiło właściwej pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych – czytamy w wystąpieniu pokontrolnym.
Według planu na 2012 rok, do usamodzielnienia miało przystąpić 48 osób, z czego przystąpiło 41. W 2013 r. z planowanych 95, 81 przystąpiło do procesu usamodzielnienia się. Ci, którzy nie wzięli udziału w procesie, albo nie spełniali wymogów formalnych ustawy (np. za krótko znajdowali się w rodzinie zastępczej) albo nieformalnie sami rezygnowali z pomocy. Jedna osoba deklarowała wyjazd za granicę, inna zdecydowała się nadal pozostać w placówce wychowawczo-opiekuńczej. W przypadku jednego wychowanka zawieszono postępowanie w związku z toczącą się sprawą karną w sądzie.
W latach 2012-2013 z 40 osób, które postanowiły skorzystać z pomocy przy usamodzielnieniu się, 28 wystąpiło o zawarcie umów najmu mieszkania z miastem Katowice. Umowy podpisano z 23 osobami – jedna czeka na inne mieszkanie, gdyż zaproponowane jej nie odpowiadało, a cztery ciągle czekają na przydział mieszkania. Z noclegowni w latach 2012-2013 skorzystała jedna osoba, a trzy kobiety z Hotelu Pomocy Społecznej. – Zdaniem NIK, udostępnienie wychowankom opuszczającym pieczę zastępczą pobytu w noclegowni i hotelu nie spełniało warunków udzielenia pomocy, o której mowa w ustawie o pieczy zastępczej, tj. udzielenia pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych – piszą kontrolerzy.
[quote_box_center]Środki będące w dyspozycji MOPS na realizację zadań wynikających z ustawy o pieczy zastępczej zabezpieczały potrzeby w tym zakresie. Na ten cel w 2012 r. zaplanowano 7.927,5 tys. zł, natomiast wykonane wydatki ogółem wynosiły 7.232,5 tys. zł (91,2%), w tym na świadczenia dotyczące usamodzielniania 788,8 tys. zł. Na 2013 r. zaplanowano wydatki w kwocie 7.382,1 tys. zł, a wydatkowano 7.037,1 tys. zł (95,3%), w tym 768,2 zł na świadczenia związane z usamodzielnianiem. Z wymienionej powyżej kwoty zrealizowanych wydatków, w 2012 r. (788,8 tys. zł), wykorzystano na świadczenia na kontynuowanie nauki 473,0 tys. zł, na usamodzielnienie 183,1 tys. zł oraz na zagospodarowanie 132,7 tys. zł. W 2013 r. z kwoty 768,2 tys. zł na wymienione powyżej poszczególne formy pomocy pieniężnej wydatkowano odpowiednio: 553,5 tys. zł, 150,5 tys. zł i 64,3 tys. zł. Miasto Katowice otrzymało również dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych z zakresu pieczy zastępczej na dofinansowanie kosztów zatrudnienia koordynatorów pieczy zastępczej oraz na szkolenie dla kandydatów na rodziny zastępcze nie zawodowe. Cel na jaki przyznano dotacje był zgodny z kierunkami określonymi przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w Resortowym Programie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej. Dotacje przyznane na lata 2012 – 2013 r. wyniosły 362,4 tys. zł i 282,5 tys. zł.[/quote_box_center]
[quote_box_center]Zdaniem NIK do działań o charakterze dobrych praktyk zaliczyć należy zobowiązanie wychowanków korzystających z pomocy na kontynuowanie nauki do dostarczania do MOPS informacji o frekwencji na zajęciach w szkole w poprzednim miesiącu. W rezultacie, wychowanka motywowano do kontynuowania nauki i na bieżąco sprawdzano wywiązywanie się przez niego z realizacji założeń IPU, a w przypadku przerwania nauki nie dopuszczano do wypłaty nienależnych świadczeń.[/quote_box_center]
NIK pozytywnie ocenił czas przyznawania pomocy usamodzielniającym się. Po złożeniu kompletu dokumentów w 2012 r. było to od 12 do 15 dni, a w 2013 r. 13 dni. – We wszystkich badanych przypadkach przestrzegano wymaganego dla uzyskania pomocy okresu pobytu w pieczy zastępczej oraz prawidłowo wyliczono dochód przypadający na jedną osobę, w przypadkach udzielania pomocy na usamodzielnienie i zagospodarowanie. W jednym przypadku, gdy dochód przekroczył wymagany próg o 35 zł, decyzję przyznającą pomoc wydano na podstawie art. 142 ust. 2 ustawy o pieczy zastępczej, który umożliwia przyznanie świadczeń mimo przekroczenia progu, jeżeli jest to uzasadnione sytuacją mieszkaniową, dochodową, majątkową lub osobistą wychowanka – czytamy w raporcie.
40 osobom, których sprawy badano, przyznano następujące świadczenia:
– pomoc na kontynuowanie nauki w wysokości 500 zł miesięcznie, bez względu na rodzaj szkoły lub studiów – 37 osobom,
– pomoc na zagospodarowanie w wysokości 1.500 zł – 18 osobom,
– pomoc na usamodzielnienie w wysokości od 3.300 zł do 6.600, zależnie od okresu czasu przebywania w pieczy zastępcze – łącznie12 osobom, a dziewięciu w mniejszych kwotach, przy czym wysokość kwot była zgodna z wnioskowaną przez wychowanka.
[quote_box_center]W przypadku 34 wychowanków (na 40 zbadanych spraw) realizacja ich usamodzielniania przebiegała według założeń określonych w IPU, z uwzględnieniem ich modyfikacji. Pozostałych sześciu wychowanków (15%) nie zrealizowało założeń IPU ponieważ przerwali naukę, przy czym jeden z wychowanków zerwał kontakt z MOPS. Z ww. 6 osób, dwie nie powiadomiły MOPS o przerwaniu nauki i nadal pobierały świadczenia. W związku z powyższym MOPS wystąpił o zwrot nienależnie pobranych świadczeń. Pozostałym czterem wychowankom uchylono decyzję o przyznaniu świadczeń na kontynuowanie nauki.[/quote_box_center]
W 43 wypadkach MOPS posiadał pełną wiedzę na temat tego, na jakie cele przeznaczono pomoc – chodziło m.in. o zakup mebli i sprzętu gospodarstwa domowego. – W jednym przypadku, wobec nieprzedłożenia rozliczenia, została wydana decyzja o uchyleniu decyzji w sprawie przyznania pomocy i zobowiązano wychowanka do zwrotu przyznanej pomocy – czytamy w raporcie. W czterech przypadkach pieniądze zostały przeznaczone na kaucję mieszkaniową, a w jednym na kurs prawa jazdy.
[quote_box_center]Spośród 24 wychowanków, którzy w okresie 2010-2011 zakończyli usamodzielnianie, sześciu (25%) po zakończeniu tego procesu korzystało ze świadczeń pomocy społecznej, z czego trzech korzystało z tej pomocy przez okres powyżej jednego roku.[/quote_box_center]
